Kazak edebiyatının en üretken ve etkili figürlerinden biri olarak tanınan Muhtar Omarhan oğlu Avezov (Mұхтар Oмарханұлы Әуезов), Kazak kültürünün derinliklerine inen çalışmalarıyla bilinir. Eğitimci, yazar, çevirmen, eleştirmen, siyasetçi ve düşünür olan Avezov, Kazak edebiyatında batılı tarzda nesir geleneğinin ilk temsilcisi olarak kabul edilir. İşte Avezov’un hayatı, edebi kariyeri ve unutulmaz eserleri...
Muhtar Avezov Kimdir?
Muhtar Avezov, 28 Eylül 1897’de Doğu Kazakistan Eyaleti’nin Şingiz Dağı Köyü’nde doğmuştur. "Kocalar" veya "Haşımiler" diye adlandırılan göçebe bir Kazak ailesine mensup olan Avezov’un babası Omerhan ve annesi Abdilda Tacibayeva’dır. Avezov, Abay ismindeki Rus okulunda eğitimine başladı ve daha sonra Semey'deki beş yıllık bir okula devam etti. Rus kültürü ve edebiyatıyla burada tanıştı.
Edebi Kariyeri
Avezov, sanatla ilgili çalışmalarına 1917’de oyun yazarlığı ile başladı. İlk oyunu "Enlik Kebek", ulusal bir efsaneden esinlenmişti ve kadın haklarını konu alıyordu. 1918'de "Abay" isimli edebi derginin redaktörü olarak çalışmaya başladı. İlk hikâyesini "Argın" takma adıyla 1921'de yayımladı.
Avezov, Taşkent'teki Orta Asya Devlet Üniversitesi'nde "azat dinleyicisi" sıfatıyla eğitim aldı ve daha sonra Leningrad Üniversitesi'nin Filoloji bölümüne geçti. 1927 yılında yayınladığı "Edebiyat Tarihi" adlı eseri, Kazak edebiyatının bilimsel olarak incelendiği ilk çalışmalardan biridir. 1920'lerin sonlarına doğru realist hikâyeler yazmaya başladı ve Kazak hikâyeciliğinin realist kurucularından biri oldu.
Abay Yolu ve Diğer Eserleri
Avezov’un en ünlü eseri, Kazak şairi Abay Kunanbayoğlu'nun hayatını ve Kazak toplumunun sosyo-ekonomik yapısını anlatan "Abay Yolu" adlı dört ciltlik destansı romandır. Bu eser, Kazak edebiyatının başyapıtlarından biri olarak kabul edilir. Shakespeare, Gogol, Tolstoy, Çehov ve Jack London’un eserlerini Kazakça'ya çeviren Avezov, edebi kariyeri boyunca birçok hikâye, deneme ve roman kaleme almıştır.
Siyasi Faaliyetleri ve Akademik Çalışmaları
1930-1938 yıllarında "Kazak Milliyetçisi, Pantürkist, Alaşordacı" suçlamasıyla tutuklanarak zindana atıldı. Bu zorlu dönemlerin ardından Kazak Akademik Drama Tiyatrosu'nda ve üniversitelerde çalışmaya devam etti. 1942-1961 yılları arasında S. M. Kirov Kazak Devlet Üniversitesi'nde profesörlük yapmış ve Kazakistan Bilimler Akademisi'ne üye seçilmiştir. 1955-1959 yılları arasında Kazakistan Yüksek Sovyeti'nde milletvekili olarak görev yapmıştır.
Ölümü ve Mirası
28 Haziran 1961 tarihinde Moskova'da hayatını kaybeden Avezov, Almaata'da defnedilmiştir. Ölümünden sonra, onun adına birçok kurum ve müze kurulmuş, eserleri yayımlanmış ve hatırası yaşatılmaya devam etmiştir. Muhtar Avezov, Kazak edebiyatının temel taşlarından biri olarak, edebi ve akademik alanda bıraktığı mirasla Kazakistan'da ve dünya edebiyatında önemli bir yer edinmiştir.
