ABD neden DSÖ’den çekilme karanı aldı?
Donald Trump, 20 Ocak 2025'te yeniden başkanlık koltuğuna oturmasının hemen ardından bir dizi başkanlık kararnamesi yayımlayarak politika değişikliklerini hayata geçirmeye başladı. Bu kararnamelelerden biri de ABD’nin Dünya Sağlık Örgütü'nden (DSÖ) resmen çekilmesini öngörüyordu. Trump, 2020 yılında da benzer bir girişimde bulunmuş, ancak Joe Biden göreve gelir gelmez bu karardan geri adım atmıştı.
Bu kez Trump, DSÖ’nün COVID-19 pandemisi sürecindeki yönetim zaafiyetini, reform eksikliğini ve siyasi baskılara açıklığını gerekçe göstererek çekilme kararını kesinleştirdi. Ayrıca, ABD’nin DSÖ’ye orantısız finansal katkıda bulunduğuna dikkat çekerek, fonların kesilmesi talimatını verdi.
ABD yasal olarak DSÖ’den çekilebilir mi?
Başkanlık kararnameleri, Kongre onayı gerektirmeden federal yönetimin politikasını değiştirme yetkisi tanısa da, bu kararlar yargı tarafından iptal edilebilir ya da Kongre tarafından engellenebilir.
Trump'ın daha önceki DSÖ'den çekilme girişimi sırasında, Birleşmiş Milletler (BM) sözcüsü, çekilmenin yürülüğe girmesi için bir yıl önceden bildirimde bulunulması ve tüm mali yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerektiğini belirtmişti. Bu doğrultuda, ABD'nin resmen çekilme sürecinin 2026 başlarına kadar tamamlanması bekleniyor.
DSÖ, ABD'nin çekilmesinden nasıl etkilenecek?
Dünya Sağlık Örgütü, sağlık standartlarını iyileştirmek, hastalıkları önlemek ve küresel sağlık politikalarını yönlendirmek amacıyla 1948'de kuruldu. ABD, DSÖ’nün en büyük mali destekçisi olarak 2024-2025 döneminde 260 milyon dolar zorunlu aidat ve 958 milyon dolar gönüllü bağış sağladı. Bu, toplam DSÖ bütçesinin %14,1’ine denk geliyor.
ABD'nin ayrılması DSÖ'nün finansmanında büyük bir boşluk oluşturabilir. Bu durum, özellikle düşük gelirli ülkelerde aşı programlarının ve salgın hastalıklarla mücadele projelerinin sekteye uğramasına neden olabilir.
ABD'nin sağlık alanındaki etkisi azalacak mı?
ABD’nin DSÖ’den çekilmesi, küresel sağlık yönetiminde liderlik pozisyonunu zayıflatabilir.
Başta Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC), Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) ve Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) gibi kurumlar DSÖ ile olan veri paylaşımından mahrum kalabilir. Bu da hastalıkların erken tespitini ve salgınlara karşı hızlı mücadeleyi zorlaştırabilir.
DSÖ'nün pandemi gibi acil durumlara karşı oluşturduğu hazırlık programlarından dışlanmak, ABD'nin gelecekteki küresel sağlık krizlerine karşı daha kırılgan hale gelmesine neden olabilir.
