İran Seçimlerinde Gözler Türk Doktor Mesud Pezeşkiyan'da
İran'ın siyasi arenasında önemli bir dönemeç yaşanıyor. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde öne çıkan adaylardan biri, Türk kökenli doktor Mesud Pezeşkiyan. Son anketlerde reformist aday Pezeşkiyan'ın önde olduğu görülüyor. Açık sözlülüğü ve reformist söylemleriyle dikkat çeken Pezeşkiyan, "Türklüğümle gurur duyuyorum" diyerek seçmenlerine sesleniyor. İran’ın yeni cumhurbaşkanının kim olacağı merakla beklenirken, Pezeşkiyan'ın zaferi durumunda ülkenin ilk Türk cumhurbaşkanı olma ihtimali oldukça yüksek.
İbrahim Reisi'nin helikopter kazasında hayatını kaybetmesiyle boşalan cumhurbaşkanlığı koltuğu için dört aday yarışıyor. Reformist kanadın tek adayı olan Pezeşkiyan, muhafazakar rakipleri Bakır Kalibaf, Said Celili ve Mustafa Purmuhammedi ile kıyasıya bir rekabet içinde. Yaklaşık 62 milyon seçmenin bulunduğu İran’da oy verme işlemi sürerken, sonuçların gece yarısı açıklanması bekleniyor. Kesin sonuçlar ise yarın ilan edilecek.
Mesud Pezeşkiyan Kimdir?
Mesud Pezeşkiyan, İran'ın Batı Azerbaycan eyaletinde, ağırlıklı olarak Sünni Kürtlerin yaşadığı Mahabad’da doğdu. Kalp cerrahisi uzmanı olan Pezeşkiyan, beş dönem milletvekili olarak görev yapmış ve dört yıl boyunca Sağlık Bakanı olarak çalışmıştır. 70 yaşındaki Pezeşkiyan, annesi ve babasının Türk olduğunu belirterek, "Evde çocuklarımla Farsça değil, Türkçe konuşuyorum" demiştir. Türk kimliğiyle gurur duyduğunu sıkça vurgulayan siyasetçi, açık sözlülüğü ve reformist görüşleriyle tanınıyor.
Pezeşkiyan, anketlerde yüzde 33,1’lik bir oy oranıyla önde görülüyor. İkinci sırada ise yüzde 28,8 ile muhafazakar Said Celili yer alıyor. Pezeşkiyan’ın özellikle Türk, Kürt ve Beluçların yoğun olduğu bölgelerde yüksek oy aldığı belirtiliyor. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ilk turda yüzde 50+1 oy alınamaması halinde, en fazla oyu alan iki aday ikinci tura kalacak ve 5 Temmuz'da tekrar sandık başına gidilecek.
Pezeşkiyan'ın Seçim Vaatleri
Mesud Pezeşkiyan, kadınların, mezheplerin ve etnik kökenlerin haklarını savunarak, adalet ve eşitlik temelli bir yönetim vaat ediyor. İran hükümetinin Mahsa Amini'nin 2022'de polis nezaretinde ölümüyle ilgili tutumunu eleştiren Pezeşkiyan, "40 yıldır müdahalelerle başörtüsünü düzeltmeye çalışıyoruz fakat daha da kötüleştirmedik mi?" diyerek hükümetin politikalarını sorgulamıştır.
Pezeşkiyan, İran-Irak Savaşı sırasında orduda doktor olarak görev yapmış ve cephede önemli görevler üstlenmiştir. 1994 yılında eşini ve çocuklarından birini trafik kazasında kaybeden Pezeşkiyan, kalan iki oğlunu ve kızını tek başına büyütmüştür. Bu kayıp ve adanmışlık hikâyesi, birçok kişinin sempatisini kazanmasına yardımcı olmuştur.
Pezeşkiyan'ın Dış Politika ve Ekonomi Vizyonu
Mesud Pezeşkiyan, İran’ın uluslararası izolasyonuna son verilmesi gerektiğini savunuyor. Ekonomik kalkınma için yabancı yatırımın şart olduğunu belirten Pezeşkiyan, ülkenin siyasi izolasyonunun ekonomik başarısızlığına yol açtığını vurguluyor. Dış politikada da değişim sinyalleri veren Pezeşkiyan, eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’i dış politika danışmanı olarak atamıştır. İran’ın yalnızca doğulu güçlere bağımlı olmaması gerektiğini ifade eden Pezeşkiyan, Rusya ile ilişkileri gözden geçirebileceğini dile getirmiştir.
Rejimin Pezeşkiyan'a İzni
Daha önce cumhurbaşkanlığı adaylığı veto edilen Pezeşkiyan, bu kez rejimin onayıyla aday olmuştur. Uzmanlar, reformist kanadın tek adayı olan Pezeşkiyan’ın, sandığa soğuk bakan İran halkını oy vermeye motive etmek için aday gösterildiğini değerlendirmektedir. Mart ayındaki seçimlerde katılım yüzde 41’de kalmış ve rejimin meşruiyeti tartışılmaya başlanmıştır.
Pezeşkiyan seçim süreci boyunca hem sistemin içerisinde kalıp hem de rejim muhaliflerini ikna etmeye çalışmıştır. Bir yandan, Mahsa Amini’nin ölümünün ardından aylarca süren protestolarda dillendirilen ‘Baraye’ şarkısını seçim müziği olarak kullanırken, diğer yandan seçilirse Reisi’nin yolundan devam edeceğini belirtmiştir.
İran’ın yeni cumhurbaşkanının kim olacağı merakla beklenirken, Türk doktor Mesud Pezeşkiyan'ın zaferi durumunda İran’ın ilk Türk cumhurbaşkanı olma ihtimali oldukça yüksek. Pezeşkiyan’ın reformist vaatleri, Türk kimliği ve açık sözlülüğü, İran siyasetinde önemli bir değişim sürecinin habercisi olabilir. Seçim sonuçları, İran’ın iç ve dış politikasında önemli değişikliklere yol açabilir.
