Beklenmedik bir şekilde ortaya çıkan EVALI (E-cigarette, or Vaping, Product Use-Associated Lung Injury) hastalığı, buharlaştırıcı ürünlerin kullanımının ciddi sonuçlarına işaret eder. EVALI, akciğerlerde ani ve ciddi hasara neden olan bir hastalık olarak tanımlanır. Bu hastalık özellikle gençlerde ve yetişkinlerde ciddi bir endişe yaratır.
EVALI Hastalığı Nedir?
EVALI (E-cigarette, or Vaping, Product Use-Associated Lung Injury), elektronik sigara veya buharlaştırıcı ürünlerin kullanımıyla ilişkili akciğer yaralanmasıdır. Bu hastalık, 2019'un başlarında, ABD'de birçok insanın ani olarak ciddi solunum problemleri yaşamasıyla birlikte ortaya çıktı.
EVALI’nin semptomları arasında nefes darlığı, göğüs ağrısı, öksürük, yorgunluk ve ateş yer alır. Bu hastalığın nedeni başlangıçta tam olarak anlaşılamamış olsa da, birçok vakada elektronik sigara veya benzeri ürünlerin kullanılmasıyla ilişkilendirildi.
Uzmanlar bu durumun muhtemel nedenlerinin özellikle nikotin, THC (tetrahidrokanabinol) veya CBD (cannabidiol) gibi maddeler içeren uyarıcı madde içeren elektronik sigara kartuşlarındaki kimyasal maddeler veya katkı maddeleri olduğunu öne sürmüştür. EVALI vakaları, ABD'de 2019'un sonlarına doğru zirveye ulaştı ve bu hastalık için ciddi önlemler alındı.
EVALI Hastalığı Nasıl Ortaya Çıktı?
EVALI hastalığının ortaya çıkışı, 2019'un başlarında ABD'de bir dizi akut solunum problemi ve akciğer yaralanması ile ilişkili olarak fark edildi. İlk olarak, bir grup genç ve yetişkin, ani ve ciddi solunum problemleriyle hastaneye başvurdu. Bu vakaların ortak özelliği ise buharlaştırıcı ürünler veya elektronik sigaralar kullanmış olmalarıydı.
Sağlık yetkilileri, bu vakaların artmasının ardından olayı incelemeye aldılar. Hastaların semptomları ve hikayeleri incelendiğinde, elektronik sigara veya benzeri ürünlerin kullanımının bu akciğer yaralanmaları ile ilişkili olabileceği düşünüldü.
Çalışmalar, EVALI vakalarının çoğunun elektronik sigaraların içerdiği maddelerle ilişkili olduğunu gösterdi. Özellikle, THC gibi maddeler içeren nikotin dışı elektronik sigara kartuşlarının kullanımı ile ilişkilendirildi.
EVALI'nin tam nedeni hala net değildir. Ancak hemen hemen bütün araştırmalar, muhtemel tetikleyicilerin elektronik sigaralardaki kimyasal maddeler veya katkı maddeleri olduğunu öne sürmektedir.
EVALI Hastalığı Belirtileri Nelerdir?
EVALI'nin (E-cigarette, or Vaping, Product Use-Associated Lung Injury) belirtileri şunlardır:
Nefes darlığı: Aniden ortaya çıkan veya artan bir nefes alma zorluğu.
Göğüs ağrısı: Göğüste baskı hissi, sıkışma veya ağrı.
Öksürük: Özellikle ciddi ve sürekli öksürük.
Yorgunluk: Halsizlik hissi, enerji kaybı.
Ateş: Vücut sıcaklığının normalin üzerine çıkması.
Solunum yolu semptomları: Boğazda tahriş, burun akıntısı, boğaz ağrısı gibi belirtiler.
Bu belirtiler akut ve ani bir şekilde ortaya çıkabilir. Eğer siz de evali belirtileri içerisinde birine veya birkaçına sahipseniz hiç vakit kaybetmeden uzman bir hekime başvurmalısınız.
EVALI Hastalığı Tedavisi Nasıldır?
EVALI (E-cigarette, or Vaping, Product Use-Associated Lung Injury) hastalığının tedavisi, hastanın semptomlarına ve durumunun ciddiyetine bağlı olarak değişir.
Bu tedavi yöntemleri semptomların yönetimini ve akciğerlerin iyileşmesini desteklemeyi içerir. EVALI tedavisinde kullanılabilecek bazı yöntemler şunlardır:
-EVALI vakalarının birçoğu ciddi solunum sıkıntısına yol açar. Bu nedenle hastanede yatış gerekebilir. Özellikle oksijen desteği, solunum destek cihazları ve diğer tıbbi müdahaleler gerekir.
-Öksürük, nefes darlığı ve diğer semptomların yönetimi için ilaç kullanmak gerekebilir.
-Hastanın sıvı dengesini korumak için intravenöz (IV) sıvılar verilebilir.
-Bazı durumlarda, bakteriyel enfeksiyon riskini azaltmak için doktor önerisi ile antibiyotikler tüketilebilir.
-Hiperbarik oksijen tedavisi gibi özel durumlarda alternatif tedaviler uygulanabilir.
-Tedavi genellikle semptomların kontrol altına alınması, solunum fonksiyonlarının iyileştirilmesi ve akciğerlerin iyileşmesi üzerine odaklanır. Ayrıca bu noktada hastanın elektronik sigara veya benzeri ürünlerin kullanımını kesmesi de önemlidir.
-EVALI vakalarının tedavisi, hastanın semptomlarına ve tıbbi durumuna bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu nedenle bu hastalığın semptomları görülüyorsa teşhis ve tedavisi aşamasında muhakkak bir doktora başvurmak gerekir.
EVALI Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
ELEKTRONİK SİGARA NEFES DARLIĞI YAPAR MI?
Evet, elektronik sigara kullanımının nefes darlığına yol açabileceğine dair kanıtlar mevcuttur. Elektronik sigaraların içeriğinde bulunan kimyasalların ve diğer maddelerin solunum sistemine potansiyel zararları vardır.
EVALI HASTALIĞI BELİRTİLERİ VAR MI?
EVALI (E-cigarette, or Vaping, Product Use-Associated Lung Injury) hastalığının belirtileri genellikle ani ve şiddetlidir. Bu belirtiler arasında nefes darlığı, göğüs ağrısı, sürekli öksürük, yorgunluk, ateş ve solunum yolu semptomları bulunmaktadır.
