Yüz felci, sinir hasarına bağlı olarak yüz mimik kaslarında hareket kaybı gelişmesidir. Yüzün bir veya iki tarafında görülebilir ve tıp literatüründe fasiyal paralizi olarak adlandırılır. Yüz felcinin yaygın nedenleri arasında yüz mimik kaslarına gelen fasiyal sinirde iltihap, kafa travması, inme ve baş-boyun tümörleri bulunur. Sebebe bağlı olarak, felç kısa sürede geçer veya uzun bir süre devam edebilir. Yüz felci geçirenlerde yüz kasları sarkık veya zayıf görünebilir.
Yüz felci nedir?
Yüzdeki mimik kaslarına beyinden uyarı getiren fasiyal sinir liflerinin çeşitli nedenlerle hasar görmesi sonucunda yüzde hareket kaybı gelişmesine yüz felci denir. Yüz felci aniden ortaya çıkabileceği gibi belli bir zaman dilimi içerisinde aşamalı olarak da gelişebilir.
Yüz felci neden olur?
Yüz felci; kafa travması, beyin damar tıkanıklığı, baş-boyun tümörleri, yüz sinirinde zedelenme gibi farklı nedenlerle ortaya çıkabilir. Yüz felci nedenleri aşağıda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
BELL PARALİZİSİ
Yüz felcinin en yaygın nedeni Bell paralizisi adı verilen klinik durumdur. Bell paralizisi yüzün sadece bir tarafındaki kasları etkileyen, aniden gelişen ve nedeni bilinmeyen bir yüz felci şeklidir. Altta yatan tümör, kafa travması gibi açık bir sebep yoktur. Yüz sinirinde ödem ortaya çıkması neticesinde içinden geçtiği kemik yapılarda sıkışması sonucunda ortaya çıktığı düşünülür. Fasiyal sinirin viral enfeksiyonu ile ilgili olduğu tahmin edilmektedir. Bell paralizisine bağlı yüz felci geçiren hastaların %90’a yakını yaklaşık altı ay içerisinde tamamen iyileşir.
İNME
Yüz felcinin daha ciddi bir nedeni inmedir. İnmeye bağlı olarak yüz kaslarını kontrol eden sinir hücrelerinin beyinde hasar görmesi sonucunda gelişir. İnmeye bağlı yüz felcinde yüz sinirinde doğrudan hasar yoktur. Bu durumda yüz felci, beyin hasarı ve mesajların yüz sinirine doğru şekilde aktarılamamasından kaynaklanır. İnme tipine bağlı olarak beyin hücrelerinin zarar görmesinin nedenleri;
Oksijen eksikliği
Kanaması nedeniyle beyin hücrelerinde aşırı basınç oluşması şekilde sıralanabilir.
DİĞER NEDENLER
Yüz felcinin diğer nedenleri arasında şunlar vardır:
Kafatası kırığı ve beyin hasarı
Yüz yaralanmaları
Baş veya boyun tümörleri
Orta kulak enfeksiyonu
Kulakta görülen diğer hasarlar
Lyme hastalığı: Kene ısırması yoluyla insanlara bulaşan bakteriyel bir enfeksiyon hastalığı
Ramsay-Hunt Sendromu. Su çiçeği etkeni olan varisella zoster virüsünün tekrarlayan aktivasyonudur. Bu hastalığın bir sonucu olarak yüz siniri zedelenirse yüz felci gelişir.
Beyni ve omuriliği etkileyen multipl skleroz ve Guillain-Barré sendromu gibi otoimmün hastalıklar
Cerrahi nedenler: Örneğin akustik nöroma veya fasiyal sinir tümörünün çıkarılması sırasında veya tükrük bezlerinden en büyüğü olan parotis bezi ameliyatları yapılırken fasiyal sinire zarar verilmesi
Rahimde fasiyal sinir veya yüz kaslarının anormal gelişimi
Moebius, Charge ya da Melkersson-Rosenthal sendromu gibi doğuştan gelen sendromlar nedeniyle doğuştan yüz felci görülebilir.
Doğum travması: Doğum sırasında forseps kullanımı ya da yüz gelişi nedeniyle bazı bebeklerde yüz sinirinde yaralanma olabilir. Sonuç olarak geçici yüz felci gelişebilir. Bu tür sinir yaralanması gelişen bebeklerin %90'ı tedavi olmadan tamamen iyileşir.
Yüz felci belirtileri nelerdir?
Yüz felcinin çok farklı belirtileri vardır ve bunlar nedene bağlı olarak kişiden kişiye değişiklik gösterir.
BELL PARALİZİSİ BELİRTİLERİ
Bell paralizisi belirtileri arasında şunlar olabilir:
Tek taraflı yüz felci
Etkilenen tarafta göz kırpma ve alın kırıştırma kontrolünün kaybı
Azalmış gözyaşı
Ağızda sarkma
Kaslarda seğirme gibi istemsiz hareketler
Etkilenen tarafta değişmiş tat duyusu
Konuşma bozukluğu
Aşırı salya üretimi
Yeme veya içme zorluğu
Kulak içinde ya da arkasında ağrı
Çene eklemi çevresinde ağrı
Etkilenen taraftaki kulakta seslere aşırı duyarlılık
Baş ağrısı
Sayılan belirtiler etkilenen tarafta ortaya çıkar. Nadir durumlarda Bell paralizisi yüzün her iki tarafındaki sinirleri de etkileyebilir.
İnmeye bağlı yüz felci belirtileri
İnmeye bağlı yüz felci geçiren hastalar genellikle Bell paralizisinde görülen aynı belirtileri gösterirler. Ancak, inmede bazı ek belirtiler vardır. Bell paralizisinde görülenlere ilave olarak aşağıdaki belirtiler vardır;
Bilinç değişiklikleri
Kafa karışıklıği
Baş dönmesi
Denge problemleri
Görme sorunları
Epileptik nöbetler
Vücudun bir tarafında kollarda veya bacaklarda kuvvetsizlik
İnmeye bağlı yüz felci geçiren hastalarda Bell paralizisinin aksine etkilenen taraftaki göz kırpma ve alın kırıştırma yeteneği korunur.
İnme ve diğer yüz felci nedenlerini ayırt etmek zor olduğu için, yüz felci belirtileri fark edildiği anda yapılacak en doğru şey 112’yi arayarak acil yardım çağırmaktır.
Yüz felci tanısı nasıl konulur?
Yüz felci tanısı için doktor hastanın kaş kaldırma, göz kırpma, gülümseme, kaşları çatma gibi mimikler yapmasını isteyerek kas hareketlerini değerlendirir. Ayırıcı tanı için elektromiyografi (kasların ve onları kontrol eden sinirlerin sağlığını kontrol eden test), MRG ve BT gibi görüntüleme taramaları ve kan testleri yapılabilir. Testler yardımıyla yüz felcinin nedeni saptanmaya çalışılır.
Yüz felci tedavisi nasıl yapılır?
Yüz felci tedavisi altta yatan nedene göre planlanır.
Bell paralizisine bağlı yüz felci tedavisi
Bell paralizisi bulunan kişilerin büyük çoğunluğunda tedavi olsun ya da olmasın yüz felci belirtileri kendiliğinden tamamen iyileşme gösterir. Bununla birlikte çalışmalar yüz felci geliştiğinde derhal ağız yoluyla prednizon gibi steroidlerin ve antiviral ilaçların alınmasının, tam iyileşme şansını artırmaya yardımcı olabileceğini göstermiştir. Ayrıca fizik tedavi uygulamaları kasların güçlendirilmesine ve kalıcı hasarı önlemeye yardımcı olabilir.
Tamamen iyileşmeyenler için, tamamen kapanmayan göz kapaklarının düzeltilmesine veya çarpık gülümsemenin düzeltilmesi için plastik cerrahiden yardım alınabilir.
Yüz felci için en büyük tehlike olası göz hasarıdır. Bell paralizisi genellikle bir veya iki göz kapağının tamamen kapanmasını önler. Göz kırpmada sorun ortaya çıktığında kornea kuruyabilir ve yabancı partiküller göze girip hasara neden olabilir. Bu sebeple yüz felci olan kişiler gün boyu yapay gözyaşı kullanmalıdır. Gözün nemli kalması ve korunmasını sağlamak için ayrıca şeffaf plastikten yapılmış bir aparat takmaları gerekebilir.
İnmeye bağlı yüz felci tedavisi
İnmeden kaynaklanan yüz felci tedavisi için öncelikle inmenin tedavi edilmesi gerekir. İnme çok yeni olmuşsa ve pıhtıdan kaynaklanıyorsa pıhtının çözülmesine yönelik tedavi uygulanır. İnme, çok uzun zaman önce olmuşsa, beyinde daha fazla hasar riskini azaltmak için ilaç tedavisi başlanabilir. İnmenin kalıcı hale gelmemesi için erken dönemde tedavi edilmesi büyük önem taşır.
Diğer nedenlerden kaynaklanan yüz felci tedavisi
Diğer nedenlerden dolayı oluşan yüz felci tedavisinde ameliyatla hasarlı sinirleri veya kasları onarmak veya varsa tümörleri çıkarmak gibi yöntemler kullanılabilir. Üst göz kapağının kapatılmasına yardımcı olmak için küçük ağırlıklar cerrahi yolla kapağın içine yerleştirilebilir.
Bazı insanlar felce ek olarak kontrolsüz kas hareketleri yaşayabilir. Bu kasların bot0ks enjeksiyonları ile geçici olarak felç edilmesi ve ayrıca fizik tedavi uygulamaları istemsiz kas hareketlerini kontrol altına almak için yardımcı olabilir.
Yüz felci nasıl geçer?
Yüz felci için doktor kontrolünde gerçekleştirilen tıbbi tedavinin yanı sıra akupunktur gibi tamamlayıcı tıp yöntemleri etkili sonuçlar verebilir. Yüz felci geçirdikten sonraki ilk 6 ay içerisinde ortalama 10-12 seanslık bir akupunktur tedavisi uygulanması faydalı olabilir.
