Uzun vadeli inflamasyon tedavisi gören hastalarda çeşitli kortizon zararları meydana gelebilir. Vücudun biyolojik sürecini düzenleyen kortizol, tıp dilinde "inflamasyon" ismiyle bilinen iltihaplanma hastalıklarının mücadelesinde salgılanan bir homondur.
Böylece vücut, dışardan gelebilecek olası tehlikelere karşı kendini koruma altına alır. Kortizon ise vücudun kendi ürettiği kortizol hormonunun insan yapımı sentetik formudur.
Kortizol yetersizliğinde reçete edilen hormon ilaçlarının hap ve iğne gibi farklı versiyonları mevcuttur. Hastalık türüne, derecesine, süresine ve hastanın yaşına göre hekim kararına göre uygun kortizon tedavisine karar verilir.
Tedavinin süresine ve hastalığın durumuna bağlı olarak hastalarda birtakım kortizon zararları gelişebilir. Olası komplikasyon riskine karşılık mutlaka hekim kontrolünde kullanılmalı ve aşırı doz alımlarından kaçınılmalıdır.
Kortizon Nedir?
İnsan vücudunda böbrek üstü bezleri tarafından sentezlenen kortizol hormonunun eksikliğinde reçeten edilen ilaçlara kortizon denir. Tıp dilinde "Glukokortikoid veya "kortikosteroid" adıyla anılan bu ilaçlar, vücudun doğal çalışma süreci olan kortizolla aynı etki mekanizmasına sahiptir.
İnsan vücudundaki tüm organ ve sistemler, birbiriyle etkileşim halinde çalışarak vücudu dış etkenlere karşı korur. Fakat bazı bireylerde aşırı uyarım sonucu inflamasyon gelişebilir. Romatizmal, dermatolojik lojik ve alerjik pek çok hastalığın temelinde inflamasyon etkisi yatar.
İnflamasyonun giderilmesi amacıyla tercih edilen kortizon ilaçlarının olası yan etkilerine karşılık mutlaka hekim onayıyla kullanılması gerekir. Doğru şekilde kullanıldığında etkili sonuçlar sağlayan ilaçların aşırı doz kullanımlarında çeşitli zararlarıyla karşılaşılması olasıdır. Ciddi sağlık problemleri riskine karşılık mutlaka bilinçli davranılmalı ve uzman doktorun önerileri dikkate alınmalıdır.
Kortizon Nasıl Kullanılır?
Kortizon ilaçlarının kullanım şekli ve dozajı; inflamasyonun türüne ve yoğunluğuna göre değişiklik gösterir. Hekim hastanın kişisel durumuna ve hastalık derecesine göre ağız (oral yolla), bölgesel veya intravenöz (damar içi) tedavisini seçecektir.
Alerjik reaksiyonlarda cilt üzerine direkt sürülebilen kortizon kremleri reçete edilebilir. Artrit gibi rahatsızlıklarda enjeksiyon yoluyla bölgesel kortizon uygulaması yapılır. İğnenin uygulanmasıyla birlikte ağrılı bölgedeki ödem ve şişlik şikayetleri azalır.
Eklem içi enjeksiyonla birlikte bol dinlenme ve egzersiz desteklenirse tedaviden tam anlamıyla sonuç alınabilir. Kortizon iğnesinin en sık yapıldığı bölgeler; dirsek, omuz, eklem, bilek, el ve kalçadır.
Kortizon hem kısa hem de uzun vadeli tedavi yöntemlerinde tercih edilebilir. Tedavinin süresinde bireyin tıbbı durumu ve yaşı büyük bir rol oynar. Tedavi dozajına uygun kullanım sağlanmazsa veya hiç alınmazsa yan etkilerinin görülme riski yüksektir ve hastanın durumu kötüleşebilir.
Kortizonu direkt bırakan hastalarda yoksunluk belirtileri yaşanabilir. Dolayısıyla doktor, ilaçlara başlama durumundaki gibi bırakılması gerektiği süreçte de kademeli bir yol izleyecektir.
Hekimin önerdiği reçete programına uyulmadığı taktirde etkisi azalabilir. Tedavi sürecinde ilaçların etkisini gösterebilmesi için hasta vücudunda belirli bir miktarın bulunması gerekir.
İlaçların midede olası bir rahatsızlık hissi bırakmaması adına yiyeceklerden sonra bol su ile alınması önerilir. Oda sıcaklığında serin ve kuru yerde muhafaza edilmesine önem verilmelidir.
Kortizon zararları riskine karşılık tedavi sürecinin mutlaka hekim ve hasta ortaklığında ilerlemesi gereklidir. Bu durum hastanın tedavi boyunca kendini güvende hissetmesini sağlar. Ayrıca tedavi boyunca kan, tansiyon, potasyum ve şeker değerlerinin takibi yapılmalıdır.
Kortizon Hangi Hastalıklarda Reçete Edilir?
Sağlık sektörünün en büyük keşiflerinden birisi oluşturan kortizon ilaçları; romatizmal rahatsızlıklardan kanser tedavisine kadar pek çok hastalığın çözümünde fayda sağlamıştır. Bu ilaçlar, aşağıda yer alan pek çok hastalığın tedavisinde reçete edilir;
-Sinir sistemi hastalıkları
-Kan hastalıkları
-Böbrek üstü ve hipofiz bezinin az çalışması
-Kanser tedavileri
-Göz hastalıkları
-Cilt hastalıkları
-Alerjik reaksiyonlar
-Zehirlenmeler ve şoklar
-Bağ dokusu hastalıkları
-Hormonal hastalıklar
Kortizon Ne Kadar Süre Kullanılır?
Kortizonun kullanım süresi, hastalığın başlangıç süresine ve hastanın tıbbi durumuna bağlı değişiklik gösterir. Hastalığın artış gösterdiği 1-3 aylık dönemde hekim kontrolünde kullanmak suretiyle reçete edilebilir.
Kortizon ilaçları; kanserle mücadele, organ nakli ve organ reddi gibi pek çok problemin çözümünde önemli çözümler sunmuştur. Dolayısıyla dozajında kullanmak sanıldığı kadar zararlı değildir. Sadece kullanım koşullarına dikkat ederek hekim denetiminde alınmalıdır.
Kortizon Zararları Nelerdir?
Yanlış, bilinçsiz ve gereksiz dozda kortizon kullanımı, hastaya faydadan çok zarar sağlayacaktır. Kortizon zararları nelerdir, sorusunun en sık cevapları arasında yüksek tansiyon, baş ağrısı, kas zayıflığı ve çeşitli psikolojik problemler gelir. Bağışıklık sistemini baskıladığı için enjeksiyon riski yaratabilir. O nedenle aktif enfeksiyon şüphesi yaşayan hastalar kortizon alımında daha titiz davranmalıdırlar.
Kortizon zararları arasında tüberküloz (verem) ve osteoporoz riski de mevcuttur. Kortizona bağlı gelişebilen osteoporoz, özellikle uzun süreli tedavi gören hastalar için büyük bir sorun teşkil eder. Bu hastalar, hekim kontrolünde D vitamini ve kalsiyum takviyeleri alabilirler. Kortizonun en sık karşılaşılan diğer yan etkileri şöyle sıralanabilir;
-Ödem
-Glokom(göz tansiyonu)
-Peptik ülser
-Kan şekerinde artış
-Katarakt
-Depresyon
-Uyku problemleri
-Deri incelmesi
Çocuklarda Kortizon Zararları
Çocuklarda kortizon zararları arasında ilk olarak gelişim bozuklukları sayılabilir. Özellikle reçete programına uyulmadığı taktirde gelişim çağındaki çocukların zihinsel ve bedensel gelişimi olumsuz yönde etkilenebilir.
Çocuklarda kortizon zararları, genellikle hafif ve birkaç günde geçebilecek düzeydeki komplikasyonlardır. Bebeklerde kaşıntı ve deri döküntüsü gibi bir hafta içinde etkisi azalacak alerjik reaksiyonlar görülebilir. Kurdeşen, dil ve dudak bölgesinde şişlik görülüyorsa vakit kaybetmeden hekimle iletişim kurulmalıdır.
Çocuklarda kortizon zararları, bağırsak ve sindirim sorunlarıyla da kendini gösterebilir. Kusma, midede şişkinlik, ishal, üst mide ağrısı ve siyah katranlı dışkı belirtileri belli başlı yan etkiler arasındadır.
Yüksek Doz Kortizon Zararları
Kortizon zararları, genellikle kalıcı değildir, birkaç gün veya birkaç hafta içinde etkisini kaybeder. Ancak aşırı doz alımlarda, hastada daha ciddi komplikasyonlar gelişebilir. Yüksek doz kortizon zararları, hayati tehlike arz ediyorsa ve birkaç gün içinde geçmiyorsa endişe edilmeden acil olarak hastaneye başvurulmalıdır.
İlaç ciddi yan etkiler gösterdiğinde ve diğer ilaçlarla etkileşime geçtiğinde genellikle doktor tarafından kademe şekilde bıraktırılır. Yüksek doz kortizon zararları arasında şu belirtiler sayılabilir;
-Nöbetler eşliğinde vücudun sıvı ve elektrolit utması
-Glokoma bağlı çift ve bulanık görme, yoğun göz ağrısı
-Nefes darlığını ve yüksek tansiyonu takip eden kalp yetmezliği şikayetleri
-Kas sorunları
-Kollarda ve bacaklarda geçmeyen şişlik
-Omurga kemiklerinde kırıklar
Hamilelikte Kortizon Zararları
Hamilelikte Kortizon zararları, anne adaylarında büyük bir risk teşkil eder. Romatizmal ve kronik hastalıkların tedavisi için kullanılması gerektiği durumlarda, mümkün olduğu kadar düşük dozda ve kısa süreli olarak reçete edilmelidir.
Hamilelikte kortizon zararları olarak sayılabilecek en önemli sağlık problemleri enfeksiyon, ödem, diyabet ve hipertansiyondur. Ayrıca bebekte yarık dudak ve damak gelişme riski de vardır. Özellikle gebeliğin ilk 3 ayı yan etkilere açık bir dönem aralığıdır. Bunun dışında son 3 aylık evrelerde kortizon kullanıma bağlı bebekte ve annede böbrek yetmezliği problemi oluşabilir.
Hamilelikte kortizon zararları arasında yer alan ödem şikayetleri, anne adaylarında büyük rahatsızlıklara yol açabilir. Mevcut gebeliğin ödem şikayetlerini arttırıcı etkide bulanan kortizon ilaçları, emzirme yoluyla bebekte de olumsuz etki yaratabilir.
Kortizon ilaçları kullanırken gebe kalınması durumunda, hekim önerileri dikkate alınmalı ve doz durumu ayarlanmalıdır. Bakteriyel mantar enfeksiyonları, göz enfeksiyonu, karaciğer şikayetleri ve duygu durum bozuklukları ise gebelikte görülebilecek diğer kortizon zararları arasındadır.
Kortizon Zararları Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
KORTİZON İĞNESİ NE ZAMAN ETKİSİNİ GÖSTERİR?
İğne yapılan bölgedeki şişliği ve ağrıyı azaltan kortizonun etkisi hastanın durumuna bağlı olarak farklılaşır. Kortizon, enjekte yoluyla damardan verildiği için genellikle etkisini bir saat ila 1 hafta arasında gösterecektir. Bölgedeki iltihabi durum ve ağır şikayetleri, yavaş yavaş geçerek hasta eski sağlığına kavuşacaktır.
KORTİZON VÜCUTTAN NE ZAMAN ATILIR?
Kortizonun vücuttan uzaklaşması için belirli bir süre vermek kesinlikle yanlış olur. Hastanın böbrek fonksiyonları, metabolik özellikleri, genel sağlık durumu ve yaşı bu süreyi belirleyecek olan faktörlerdir.
Topikal kortizon içerikli kremler ve merhemler, oral ilaç takviyelerine kıyasla vücuttan daha kısa süre uzaklaşır. Ayrıca kısa süreli tedavilerde, kortizon etkisi daha çabuk vücuttan çıkacaktır.
KORTİZON KULLANAN HASTALAR NASIL BESLENMELİDİRLER?
Kortizon, böbreklerde tuzun geri emilimini arttırdığı için bu tedavi sürecinde mutlaka tuz tüketimine dikkat edilmelidir. Ayrıca uzun süreli maruz kalan hastalarda kemik yıkımı daha fazladır.
Dolayısıyla kemik sağlığını destekleyen yoğurt, süt ve peynir gibi süt ve süt ürünleri bolca tüketilmeli, öğünler fındık, balık, yeşil sebze ve kuru baklagillerle zenginleştirilmelidir.
KORTİZON KULLANIRKEN KİLO ALMAMAK İÇİN NE YAPILMALIDIR?
Kortizon tedavisi süresinde kilo dengesini sağlamak için daha çok lifli gıdalara, sebze-meyve, tahıl ve düşük yağlı protein grubu besinlere yönelmek sağlıklı olacaktır.
Porsiyon kontrolü sağlayarak, yavaş yemek yiyerek ve su tüketimini arttırarak mevcut formunuzu koruyabilirsiniz. Turşu, baharat ve işlenmiş et tüketimini azaltmalı, potasyum içeriklerine sahip besinler tüketmeye özen göstermelisiniz.
